1941- Όταν η λιτανεία μετατράπηκε σε αντικατοχική διαδήλωση

ΚΕΡΚΥΡΑ. Οι σχετικές αφηγήσεις της μάνας μου, μαθήτριας τότε, αναφέρονταν στην συμπεριφορά των Ιταλών ως απόπειρα αλλαγής του ήθους των μαθητών, σα να επρόκειτο για την ανακατάληψη του νησιού 143 ολόκληρα χρόνια μετά την αποχώρηση των Βενετσιάνων. Τουλάχιστον έτσι το προσλάμβαναν τα παιδιά με τους καθηγητές της ιταλικής γλώσσας, την αλλαγή του ωρολογίου προγράμματος κ.α. διαφορετική ιστορική αναφορά από τους κατακτητές από 'κείνη που είχαν συνηθίσει και ξένιζε.

Έτσι η αντίδραση των Κερκυραίων μαθητών 84 χρόνια μετά, ακριβώς σαν σήμερα (σ.σ. έπεφτε και τότε το πρωτοκύριακο στις 2 Νοεμβρίου) υπερέβαινε την φασιστική συγκυρία (σ.σ. που δεν ήταν και λίγο) και λάμβανε βαθύτερα χαρακτηριστικά εθνικής ανάτασης.

Η ιταλική κατοχή στην Κέρκυρα ξεκινά τον Απρίλιο του 1941, μετά τη συνθηκολόγηση της Ελλάδας. Η Κέρκυρα υπάγεται διοικητικά στη Regia Marina Italiana (Βασιλικό Ιταλικό Ναυτικό).

Την Κυριακή 2 Νοεμβρίου 1941, όπως κάθε χρόνο, η Κέρκυρα τίμησε τη λιτανεία του πολιούχου της, Αγίου Σπυρίδωνος, για τη σωτηρία από την πανώλη του 1673. Οι ιταλικές αρχές κατοχής, θεωρώντας τη θρησκευτική τελετή ευκαιρία προβολής «ομαλότητας», επέτρεψαν την τέλεσή της, με συμμετοχή σχολείων, αρχών και εκκλησιαστικών επιτροπών.

Όμως η μαθητιώσα νεολαία είχε άλλη διάθεση. Μαθητές των Γυμνασίων και της Εμπορικής Σχολής, ύστερα από συνεννόηση τις προηγούμενες ημέρες, αποφάσισαν να εκφράσουν τη διαμαρτυρία τους για την κατοχή. Μόλις η πομπή ολοκληρώθηκε και οι σημαίες άρχισαν να υποστέλλονται, οι μαθητές σχημάτισαν ομάδα, τραγούδησαν τον Εθνικό Ύμνο και φώναξαν συνθήματα υπέρ της ελευθερίας.

Η ιταλική στρατιωτική αστυνομία αντέδρασε ακαριαία. Σύμφωνα με αναφορά των Καραμπινιέρων που διασώζεται σήμερα στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, «οι μαθητές διελύθησαν βιαίως, δέκα εξ αυτών συνελήφθησαν, εκ των οποίων δύο καθηγηταί υπεύθυνοι διά την υποκίνησην».

Ακολούθησαν κι άλλες συλλήψεις τις επόμενες εβδομάδες· σε κατάλογο της 13ης Δεκεμβρίου 1941, που φυλάσσεται επίσης στα ΓΑΚ Κέρκυρας, αναφέρονται 26 ονόματα μαθητών και νέων, με ημερομηνίες κράτησης από 23 έως 28 Νοεμβρίου και απολύσεις μεταξύ 26 Νοεμβρίου και 5 Δεκεμβρίου. Οι περισσότεροι οδηγήθηκαν σε ανάκριση, άλλοι στάλθηκαν σε περιορισμό σε χωριά της ενδοχώρας.

Την επομένη, η κατοχική «Εφημερίς των Ιονίων» δημοσίευσε εκτενές ρεπορτάζ για τη λιτανεία, χωρίς την παραμικρή αναφορά στο επεισόδιο. Οι Ιταλοί λογοκριτές φρόντισαν να εξαφανίσουν κάθε ίχνος διαμαρτυρίας. Έτσι, το γεγονός έμεινε γνωστό μόνο από προφορικές μαρτυρίες, ώσπου μεταπολεμικά, στα «Κερκυραϊκά Χρονικά» του 1951 και του 1966, κατατέθηκαν για πρώτη φορά αφηγήσεις παλιών μαθητών.

Η μικρή εκείνη ομάδα μαθητών δεν είχε οργανωτικό πλαίσιο όμως το παράδειγμά τους πέρασε από στόμα σε στόμα και καλλιέργησε ένα πνεύμα αντίστασης που θα βρει μορφή αργότερα, μέσα στα χρόνια της Κατοχής. Η μαθητική αυτή κινητοποίηση αναφέρεται έκτοτε ως η πρώτη αντιστασιακή ενέργεια στην Ευρώπη.

Μαθητές του 2ου Γυμνασίου και η Φιλαρμονική Κορακιάνας «Σαμάρας» στις εκδηλώσεις μνήμης.