Θαλασσινό οδοιπορικό στις νησίδες - βραχονησίδες της κερκυραϊκής περιμέτρου

Το νησί. Και... τα νησιά του. Μικρά κομμάτια γης, κατά βάση ακατοίκητα. Με μερική, μικρή ή διόλου δραστηριότητα επάνω τους. Κάποια άγρια, βραχώδη, άλλα πράσινα. Κάποια γαιολογικής και βιοτοπικής σημαντικότητας. Άλλα, ταϊσμένα με το κουτάλι της ιστορίας, των θρύλων, των δοξασιών. Όλα τους; Όμορφα στο μάτι και την όψη. Κουκίδες μεσοπέλαγες, που στέκουν για αιώνες, βουτηγμένες στην αρμύρα και στο φως. Γνωστές στους πιο πολλούς καταγράφονται οι... αστικές, γύρω της πόλης: Ποντικονήσι, νησίδα Βίδο, Μπρουζάδο, Λαζαρέτο. Το «ΕΝ», κατακαλόκαιρο, «περπάτησε» και στις υπόλοιπες...

Στο βράχο της Κερα-Δικιάς... 

ΛΙΓΟ έξω απ’ το χωριό των Σιναράδων, υπάρχει μία περιοχή, που η τοπική σοφία βάφτισε κάποτε «Αερόστατο». Από τη θέα που χάριζε. Μαγευτική και πανοραμική, σαν από κορφομπάλκονο ή «σαν να είσαι σε “μπαλόνι”» (αερόστατου) - εξ ου και, άλλοτε, θέση / παρατηρητήριο (Βάρδια) για προσεγγίσεις εχθρών και πειρατών.

ΚΑΤΩ, θα δεις το πευκοδάσος. Την παραλία της Μαύρης Άμμου. Των Δεχούμενων (με, κοντά, έναν έτερο μεγάλο βράχο, «Το Κοντράκι του Άη Λιά», από μια, κατά παράδοση, μια παλιά εκκλησιά που υπήρξε σε άλλες εποχές¹). Μαύρες Πλάκες, Γιαλισκάρι... Θα δεις κι βραχονήσι. Όχι πάνω από 60-70 μ. μήκος και 30 πλάτος (ή κάπου 500 τ.μ.), στα 150 μ. απ’ την ακτή. Με φυτεμένες, χρόνια, στο σχεδόν επίπεδο υψόμετρο (20 μ. απ’ τη θάλασσα), σκίνους, αγριελιές, παυλοσυκιές, θαμνάκια˙ βλάστηση οργιώδης, που θεριεύει απ’ την άνοιξη.

ΟΙ ΠΛΑΓΙΕΣ του, πρόσεξε, απότομες. Εκτός απ’ τ’ ανατολικά. Εκεί, στο ‘μέρεμα, αρχίζει κι ένα μονοπάτι, με 137 σκαλιά. Προχωρώντας το, σε οδηγεί στα λείψανα ενός παλαιού μικρομοναστηριού, του 15^ου αι. Της Παναγίας της Κεραδικιάς (Κυρά - Δικαία). Κι αυτό, τ’ ομώνυμο πελαγονήσι της: ο βράχος της Κεραδικιάς...

ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ (αλλιώς, Παναγία η Σιναραδίτισσα) επιβεβαιώνεται ακμαίο έως και τον 18^ο αι. Με κτηματική περιουσία (σε Σιναράδες, Καλαφατιώνες, Βαρυπατάδες, έως κάτω, στα Μελίκια), μετόχι του τον Αγ. Ιωάννη τον Πρόδρομο (Σιναράδες) και καλογέρους μόνιμους, που κάναν’ τις δουλειές τους με καΐκι (διορισμένοι, σχετικώς, χωριανοί, «δια να σερβίρουν δια τη βάρκα της αυτής μονής») και σε περίπτωση, λέει μια αφήγηση¹, ανάγκης (π.χ. εμφάνιση πειρατικού πλοίου), κουνούσανε σχοινί, που το ‘να του άκρο ήταν δεμένο στο νησί και τ’ άλλο στην απέναντι στεριά (θέση Σημαντήρι) κι αυτό έκρουε σήμαντρο. Κινδύνου...

ΣΗΜΕΡΑ, τ’ απομεινάρια εκείνων των καιρών, με «κλου» τις ακριβές τοιχογραφίες της μονής (η Παναγία με το θείο βρέφος ή το τριμόρφο Θεοτόκος - Χριστός - Άγ. Ιωάννης) και τα (αναπαλαιωμένα, εν πολλοίς) οικοδομητικά κατάλοιπα (στέρνες, αποθήκες, κελιά), στέκονται ακόμη τους. Επανακτώντας ζήση, κάθε χρόνο, δυο φορές: 29 Ιουνίου (Πέτρου και Παύλου) κι 8 Σεπτεμβρίου (Γενέθλιο Θεοτόκου). Όταν το μοναστήρι λειτουργείται - εμβληματική, χρόνια, φιγούρα, ο π. Σπύρος Κουρσάρης.

ΚΑΙ ΣΠΕΥΔΟΥΝ οι πιστοί απ’ τα γύρου με καΐκια για προσκύνημα. Κουβαλώντας, οι γεροντότερες, κατ’ έθιμο, τυλιγμένο σε κάτασπρο τουβαέλι, το τάμα τους στην Παναγιά: μποτίλια λάδι, το καλύτερο που έχουν στο κατώι τους. Και κρέας. Και σιναραδίτικο κρασί. Για μετά τη λειτουργία. Κάτω απ’ τον ίσκιο της ελιάς...

Πώς πας...

Με καΐκι απ’ τ’ Αερόστατο ή «του Μπουλούκα» κι απ’ εκεί κατηφοριά σε Μαύρο Άμμο, Γιαλισκάρι ή, πάλι, απ’ το αλιευτικό καταφύγιο στον Κοντογυαλό.!

Το 2017, ο εικαστικός Παναγιώτης Mαυρόπουλος (P.S. Mavro / Stavriotis), εξέδωσε, με την υποστήριξη της Κερκυραϊκής Πινακοθήκης, σειρά ελεύθερων χαράξεών του, σε λιθογραφικό φωτογραφικό χαρτί Pempromaster, με αποκλειστικό αντικείμενο «Το Βράχο της “Κυραδικιάς”». Αξίζουν της ματιάς σας...

Πεντανήσια & Πρασούδια («Χελώνα» και «Ελέφαντας») 

ENTEKA τα μέτρησαν, μαζί με τα μικρότερα βραχίδια. Κυρίαρχα, τα δυο: ο «Ελέφαντας» και η «Χελώνα» - προδήλως, λόγω σχήματος... Πρασούδια ή Πρασούδα. Συστάδα διάσπαρτων βραχωδών σχηματισμών, άξια προς θαλάσσια εξερεύνηση, στ’ ανοιχτά της... σχεδόν ομώνυμης παραλίας (Πρασούδι), αναμετάξυ Παραμόνα - Κορισσίους (λιμνοθάλασσα), κοντά στον Άη Μαθιά.

ΔΙΚΟΣ τους... σπόρος ήταν που έφερε και τ’ όνομα. Απ’ το φυτό, τις πρασουλίδες, που φύτρωναν εκεί από παλαιοτάτων (συν στα βράχια, λίγο πάνω απ’ την ακτή) και, μέσων των γλάρων, σκορπίστηκαν παντού - και γέμισε ο τόπος πρασουλίδες. Οι άλλως γνωστές, σχοινόπρασα (αρχ. γηθυλλίς) > σχοίνος (σπαθί) + πράσο. Το πιο  μικρό βρώσιμο είδος κρεμμυδιού...

ΟΧΙ ΜΑΚΡΙΑ, το μάτι του επισκέπτη θα διακρίνει ακόμη μια ελκυστική βραχο-συστάδα. Τα Πεντανήσια. Το όλον... οκτώ (τα πέντε, κύρια). Πάντα, στην πυξίδα, νοτιοδυτικά, νοτίως του Παραμόνα, απέναντι, σχεδόν, από τη (γνωστή στους ντόπιους) θέση Σκάλα. Εκεί, όχι. Δεν... ευδοκιμεί κάτι το ιδιαίτερο. Αρκεί η θέα, εκ του μακρόθεν...

Πώς πας...

Με βάρκα απ’ τις απέναντι παραλίες (Πρασούδι, Παραμόνας).

Το Ορθολίθι (Μεγάλο Θολετό) και η Θολέτα, των... εκατομμυρίων ετών

ΟΡΘΟΛΙΘΙ - στην ντοπιολαλιά της περιοχής, «Θολίθρι». Ως... όρθιος λίθος, που αναδύεται αγέρωχος, περίπου κατακόρυφα, απ’ τη θάλασσα. Ή, αλλιώς, «Μεγάλο Θολετό» (Tholetho²). Προς διαφοροποίηση με το «Μικρό Θολετό» (ή Θολέτα), μια μικρότερη νησίδα, που βρίσκεται παράκει, στ’ ανοιχτά...

ΔΥΤΙΚΟ φτερό της Κέρκυρας, στα νότια του κόλπου της παραλίας τ’ Άη Γόρδη, κάτω, σχεδόν, απ’ το Πεντάτι. Στο ύψος της (λιγότερο γνωστής και μάλλον απομονωμένης) βραχώδους παραλίας της Φιερούλας. Εκεί δεσπόζει, αιώνες τώρα. Σπορά του εντυπωσιακού καμβά της φύσης...

ΑΓΡΙΑ ζώνη, βλάστηση ελάχιστη. Πέτρινος όγκος με δύσβατα, απότομα σημεία, εξ ου και, περιοδικά, σημείο προσφιλές για... αγριοκάτσικα. Πλην τούτου, δύο τα... κρατούμενα. Πρώτα, ο ενδιαφέρον, ποικιλόμορφος βυθός του - ιδανικό, θεωρείται, σημείο για βουτιές και υποβρύχιες εξερευνήσεις. Κι έπειτα, η σύστασή του. Μάρτυρας των απαρχών… του κόσμου (sic)! Ούτως ειπείν;

Ο ΒΡΑΧΟΣ, εκτιμάται, σχηματίστηκε κατά την πρώτη - μέση Πλειόκαινο Εποχή. Και η οποία, ως γεωλογική εποχή, εκτείνεται μεταξύ 5,3 και 2,5 εκατομμυρίων χρόνων από σήμερα! Τεκμήριο, το πέτρωμά του: Εβαπορίτες. Τύπος ιζηματογενούς πετρώματος, που σχηματίζεται με την εξάτμιση του νερού, αφήνοντας πίσω διαλυμένα ορυκτά και άλατα (χαλίτης, γύψος, ανυδρίτης, άλατα καλίου κ.λπ.).

ΕΙΝΑΙ, ακριβώς -και δικαιολογημένα- ο λόγος, που πολλοί έχουν ταχθεί υπέρ του χαρακτηρισμού του βράχου σε Φυσικό Μνημείο, απολαμβάνοντας και την ανάλογη προστασία - ανάδειξη (π.χ. Γεώπαρκα). Όπως και, δεδομένης της γαιολογικής της παλαιότητάς, η ευρύτερη περιοχή - π.χ., σημειώνει ο Β. Μεταλληνός³, «όλη η περιοχή του (Αγίου) Γόρδη είναι της Μειόκαινου περιόδου»: 23 - 5,3 εκατ. χρόνια πριν. Πολύ προτού η Κέρκυρα μας βγει... νησί! «Ένα», ούσα, με την απέναντι ηπειρωτική γη...!

Πώς πας...

Με σκάφος ή θαλάσσιο ποδήλατο από την παραλία τ’ Άη Γόρδη.

Τα Λαγούδια

ΟΝΟΜΑΣΤΟΤΕΡΗ, η (ομώνυμη) αμμώδης παραλία - κουκίδα νοτιοδυτική, στα ανοιχτά του Ίσσου / Xαλικούνα. Δάνειο, ωστόσο, τ’ όνομα απ’ τις δυο βραχονησίδες που στέκουν, μεσοθάλασσα, απέναντι. Τα Λαγούδια˙ έτσι τα ‘παν - δίδυμα, σχεδόν: το ΒΑ και το ΝΔ Λαγούδι. Καθόσον, λέει, αν τα κοιτάξεις από πάνω, λαγομοιάζουν... Ημιάγριο περιβάλλον.

Δύσκολο στην πρόσβαση, αλλά πλούσιο σε βιοτοπική σημαντικότητα (βλ. μετανάστευση και παρουσία διαχειμαζόντων υδρόβιων πτηνών / κορμοράνοι, ερωδιοί κ.λπ). Λογικό. Τμήμα, εξάλλου, της προστατευόμενης περιοχής της Λίμνης Κορισσίων˙ Natura 2.000.

Πώς πας...

Με σκάφος απ’ την παραλία του Αγ. Γεωργίου Αργυράδων.

Της νύφης τα λιθάρια (ή Γορδί)...

ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΑ, κορφιάτικη παράδοση, των θρύλων και των αερικών, κάθε που το βλέμμα γύριζε προς τ’ ακροθαλάσσι, Κοντογιαλός και Γιαλισκάρι, στ’ ανοιχτά «της Κυραδικιάς», κάτω απ’ τ’ «Αερόστατο» (θέα - υπόκλιση στα ηλιοβασιλέματα του κόσμου) κι ατένιζε το σχηματισμό δίδυμων βράχων, καταμεσίς της θάλασσας, τα χείλη των παππούδων, ξερνούσαν αυτή, την ίδια ιστορία...

ΚΑΠΟΤΕ, λέει, πειρατές είχαν αρπάξει, τη μέρα του γάμου της (κατ’ εκδοχή, στην εκκλησιά του Άη Νικόλα, Πέλεκας), μια νύφη, από γειτονικό χωριό (Πέλεκας ή Σιναράδες). Για λύτρα ή για πώληση στα σκλαβοπάζαρα Πόλης, Αιγύπτου, Αλγερίας. Τη λεηλάτησαν. Την ταπείνωσαν. Την πέταξαν. Κι αυτή, απ’ το μαράζι και τον πόνο, σεργιάνισε το θάνατο.

ΛΙΓΟ πριν «φύγει» (ψαράδες θα έβρισκαν έπειτα τα πτώμα της στη θάλασσα), παρατημένη και κακότυχη, γύρισε προς τους πειρατές. Κι εκστόμισε κατάρα: να πετρώσουν τα καράβια τους. Και τα καράβια πέτρωσαν. Είναι’ εκείνοι, ακριβώς, οι δίδυμοι βράχοι. Ή, όπως έμειναν στο χρόνο, «της Νύφης τα λιθάρια». Ή, απλά, Γορδί...

ΚΑΠΟΥ πάνω στις νησίδες, σαν πέσει, λέει το σούρουπο, στάσου στην παραλία του Κοντογιαλού, με θέα προς τα βράχια. Οι ντόπιοι πάντα θα επιμένουν: κάπως, αν δεις από ψηλά, διακρίνεται η φιγούρα της...

ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ πέρασαν. Η ιστορία έζησε. Διαδόθηκε - γενιά, γενιά, στόμα με στόμα. Διανθίστηκε. Ενέπνευσε χρωστήρες. Σαν του μεγάλου, Άγγελου Γιαλλινά. Γραφές. Σαν της Αγγλικής Χυτήρη, με το ομώνυμο, βραβευμένο (ΡΙΚ, 2019) ραδιοφωνικό θεατρικό. Ή Στίχους. Σαν τούτους, της εξαιρετικής, Ζωής Δικταίου⁴...  

«… “Ως στέκουν όρη και βουνά, τ’ απάρθενα βυζιά μου,

να στέκουν και να φέγγουνε στην άκρια του πελάγου”,

λένε πως είπε, κι έγιναν “Της Νύφης τα λιθάρια”,

τ’ απάρθενα χρυσόμηλα της ζηλεμένης κόρης

πέτρωσαν, μιας αδίκιωτης αγάπης θυμητάρια,

να βρίσκουν ίσκιο τα πουλιά, φιλί τα παλικάρια…»

Πώς πας...

Με βάρκα απ’ την παραλία του Κοντογιαλού.

Σκελούδι και Κολύβρι, στην ίσκιο της παλαιάς Μονής...

ΠΟΛΛΟΥΣ αιώνες πριν, ίσως τους καιρούς του Δεσποτάτου της Ηπείρου, στα χείλη του λόφου με θέα το απέραντο, κοντά στη γη που δέσποζε ακόμη κάστρο παλιό, βυζαντινό (Παλαιόκαστρο >  Παλαιοκαστρίτσα), υπήρχε ένας βράχος. Mια μέρα, λέει ο θρύλος, κάποιοι -στρατιώτες ίσως- πρόσεξαν πάνω του ένα φως. Μυστήριο. Εξώκοσμο. Και σάστισαν...

ΤΟ ΜΑΝΤΑΤΟ δεν έμεινε κρυφό. Διαδόθηκε, σ’ όλα τα γύρω τα χωριά. Κι έτρεξε λαός˙ πολλοί από τους Λάκωνες, άλλοι από Κρήνη, Λιαπάδες και Μακράδες. Να δουν. Από πού έβγαινε το φως. Έφθασαν. Πλησίασαν. Λίγο φοβισμένοι, συγκινημένοι και περίεργοι. Και κάποιος φώναξε: «Το φως βγαίνει μέσα από τον βράχο. Από κάποια χαραμάδα του...».

ΤΟΝ ΣΚΑΛΙΣΑΝ. Πελέκησαν. Κι έκθαμβοι, ανακάλυψαν στο βάθος μια εικόνα Παναγιάς. Ετούτη ήταν που ‘λαμπε! Ετούτη που έλουζε τα σύμπαντα με φως... Λίγο καιρό αργότερα, σ’ εκείνο το σημείο, έστεκε, πια, μια εκκλησία - αφιέρωμα: στην «Παναγιά την Παλαιοκαστρίτισσα». Με την εφέστια εικόνα να στέκεται εξ αρχής ως τ’ άγιο, θεμέλιο κειμήλιο. Και πίσω της, τοιχογραφία. Πάνω στο βράχο. Του φωτός...

ΚΑΠΩΣ έτσι αρχίζει η ιστορία της Μονής Παλαιοκαστρίτσας. Απ’ τα δημοφιλέστερα και ιστορικότερα και σημαντικότερα προσκυνήματα τόπου - μια χάραξη στην είσοδο, μιλά συγκεκριμένα: έτος 1228. Πρωτοβουλία ενός μοναχού από τους Πάγους, του Ευθυμίου Μήδα. Τότε «σηκώθηκαν» τα πρώτα - πρώτα κτίσματα. Άγνωστης μορφής σε σχέση με τη σημερινή εικόνα. Τι έμεινα ανέγγιχτο; Ο ορίζοντας. Και η θέα, κάτω. Προς τη θάλασσα. Με iconic tip τους βράχους - νησίδες του κάτω ορμίσκου˙ ο κυριότερος των έξι που «συνθέτουν» την Παλαιοκαστρίτσα (ακόμη Αλύπα, Αγ. Τριάδα, Αγ. Πέτρος, Αμπελάκι, Πλατάκια), νοτίως, απ’ την άλλη, των Λιαπάδων...

Τρεις δεσπόζουν, κάτω απ’ το θεόρατο βράχι της Μονής. Ένας, ο Ορθόλιθος. Κι έπειτα...

• Το Σκελούδι ή Σκιαλούδι ǀ Απ’ τα μέρη με την πιο πλούσια κι ενδιαφέρουσα θαλάσσια χλωρίδα και πανίδα (βλ. μπαρακούντα) του νησιού.

• Το Κολυβίρι ή Κολόβρι ή Κολύβρι ǀ Λίγο παράκει, 3 μίλια νοτίως. Πέριξ βάθος έως και 80 μ. (με, στο βυθό, ενδιαφέρουσες αψίδες, φαράγγια, σπήλαια), περιβαλλόμενο από ξέρες, των οποίων οι κορυφές βρίσκονται 15 μ. κάτω απ’ την επιφάνεια της θάλασσας.

Και τα δυο ενδείκνυνται για μπάνιο, καταδύσεις, εξερεύνηση - κορυφαίες επιλογές του ευρύτερου μεσογειακό χώρο. Στοιχείο που αναδείχτηκε ήδη δεκ. του ’60 όταν ο Joachim Bergan ίδρυσε (1963) στην Παλαιοκαστρίτσα το πρώτο καταδυτικό κέντρο - σχολή, το ιστορικό «Baracuda Club Korfu» (μτπτ. / 1984 «Korfu-Diving»)⁵. Με το εμβληματικό του «Baracuda III». Σκάφος...

Πώς πας;

Με σκάφος ή taxi boat απ’ τις παραλίες Παλαιοκαστρίτσας - Λιαπάδων.

ΠΗΓΕΣ-ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ǀ (1) Γ. Δημουλάς, «Σιναράδες», σε corfiatikoanagnosma.blogspot.com, 3/11/2012. Βλ. και Στ. Φ. Γραμμένος, «Στην Κεραδικιά», εκδ. Σιναραδιτών Αθηνών, 2015 • (2) Βλ. I. Παρτς, «Η Νήσος Κέρκυρα», Κέρκυρα, 1892 • (3) Β. Μεταλληνός, «Πανόραμα στο Μεγάλο Θολέτο», σε f/b, 17/2/2023 • (4) Ζ. Δικταίου, «Της Νύφης τα Λιθάρια», σε atexnos.com, 13/1/2021 • (5) Μ. Τζώρα, «Εξερευνώντας τον μαγικό βυθό της Παλαιοκαστρίτσας», σε ΑΠΕ/ΜΠΕ, 16/8/2011.