Ευρώπη χωρίς στρατηγική – από τον Λένιν στον Ντε Γκωλ

Το παρασκήνιο, αλλά και η ίδια η απόφαση της ευρωπαϊκής συνόδου κορυφής για την Ουκρανία, παραπέμπουν για μία ακόμη φορά στη δομική πολιτική αδυναμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παράλληλα, επιβεβαιώνουν ιστορικά διατυπωμένες θέσεις τόσο του Λένιν όσο και του Σαρλ Ντε Γκωλ σχετικά με τις προϋποθέσεις μιας ενιαίας ευρωπαϊκής πολιτικής.

Ο Λένιν, ήδη από το 1915, υποστήριζε ότι «οι Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, υπό τον καπιταλισμό, είναι είτε αδύνατες είτε αντιδραστικές», καθώς όσο υπάρχουν εθνικά κράτη με ανταγωνιστικά συμφέροντα καμία ευρωπαϊκή ένωση δεν μπορεί να είναι ούτε σταθερή ούτε ειρηνική. Από διαφορετική αφετηρία, αλλά με συγγενές συμπέρασμα, ο Σαρλ Ντε Γκωλ διατύπωνε το 1959 το όραμα μιας «Ευρώπης από τον Ατλαντικό έως τα Ουράλια», επισημαίνοντας ότι η Ευρώπη δεν μπορεί να υπάρξει ως ενιαίο πολιτικό υποκείμενο όσο παραμένει χώρος ανταγωνιστικών εθνικών συμφερόντων και εξαρτημένη από εξωτερική δύναμη.

Στην πράξη, η Ευρωπαϊκή Ένωση ενεπλάκη στην εφαρμογή ενός στρατηγήματος στην Ουκρανία, κυρίως αγγλοσαξονικής έμπνευσης, το οποίο οδήγησε στη ρωσική στρατιωτική επέμβαση. Σήμερα, επανερχόμενη στο γνώριμο δίλημμα «ή χρήματα ή θύματα», επιχειρεί να καλύψει το κενό που αφήνει η μεταβολή της στάσης των Ηνωμένων Πολιτειών, χρηματοδοτώντας τη στρατιωτική στήριξη της Ουκρανίας από ευρωπαϊκούς πόρους.

Η αρχική πρόθεση αξιοποίησης των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στη Δυτική Ευρώπη προκάλεσε έντονες αντιπαραθέσεις στο εσωτερικό της ευρωπαϊκής ηγεσίας. Η επιμονή σε αυτή την κατεύθυνση θα συνιστούσε, ωστόσο, μια επικίνδυνη ερμηνεία του διεθνούς δικαίου, η οποία θα νομιμοποιούσε τον προσπορισμό υπεραξίας από ξένα περιουσιακά στοιχεία – πρακτική που, σε οποιοδήποτε άλλο πλαίσιο, θα θεωρούνταν καταχρηστική.

Οι αιτίες της ευρωπαϊκής πολιτικής δυσανεξίας μπορούν να αναζητηθούν στην αρχικά υβριδική και διφορούμενη στάση της Ε.Ε. απέναντι στη μετασοσιαλιστική Ρωσία. Η αδυναμία πολιτικής ολοκλήρωσης οδήγησε τελικά στη σημερινή αντιρωσική γραμμή, η οποία λειτουργεί ως συνεκτική δύναμη μεταξύ δυτικών και ανατολικών κρατών-μελών, με τις τελευταίες να επικαλούνται τη δική τους ιστορική εμπειρία απέναντι στη Ρωσία.

Η επιλογή αυτή, όμως, συνεπάγεται αντικειμενικά την ενίσχυση της εξάρτησης της Ευρώπης από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον αγγλοσαξονικό παράγοντα μέσω του ΝΑΤΟ, καθώς και την ενεργειακή εξάρτηση από το αμερικανικό φυσικό αέριο, με συνέπειες οικονομικής περιστολής, στασιμότητας και ύφεσης. Ποιος, άραγε, επιμένει ότι αυτή είναι η «σωστή πλευρά της Ιστορίας»;

Τέλος, οι φόβοι περί αποδοχής του αναθεωρητισμού ως σύγχρονης κανονικότητας προσκρούουν στη μεροληπτική διγλωσσία της διεθνούς πρακτικής, όπως αυτή αποτυπώνεται στις ανοιχτές πληγές της Κύπρου και του Κοσσυφοπεδίου.